Monday, November 03, 2008

Tizawng Hian Han Inthlir Ve Ila

Hmanlai deuh tawha khan he thu 'Mizote hian BA ngawireng kan ngah tawh lutuk' hi a lar thin riua kha. Tunlai thangtharte tan chuan nuihzatthlak lamah pawh a kal mai thei awm e mahse a dik ve miau sia. Ram anla daizau tawk loiin Spoken English hmanna hun an nei tamtawk lote pawh ani mahna - Mizote hi Ramdanga pawh a huhoa awmkhawm let let nuamti em em Hnam kan ni tlata.

Mahse han chhut neuh neuhin khangho kha English Composition leh Mizo tawng diktaka lehlin a nana na chuan keini thangtharte hian kan khan awmlo mange aw ka ti rilru thin. Entirnan chawplehchilhin Essay Competition hi han neita ngat ila, English leh Mizo a ziah ngei ngei ngai bawk se, kan buai awm mange. English leh Mizo thiam fe fe chu kan kat nawkin ka ring mahse a pahniha sawiselbo khawpa ziak thiam tur hi chu kan vang ngawt thung ang. Ni e tunlai thangthar English ngeia thusawi thei/nal fe fe chu kan tam mahse kan tawngkauchheh diktaka let chhuak leh thei chu an vang tawh ngawt ang - J.F.Laldailova anga English to Mizo leh Vice-Versa thiam kawp hi chu kan vang tawh awm teh e, Vana Rah kan ti law law mai dawn emi !!

Keini ho hian a eng chiah hi nge maw kan zir chhuah ve le !! Kan tawng tibahlah tawk lekin English Mediuma kan zir chhoa - Mahni rilru puakchhuak sawi dawn ilang English thumal telh angai zel sia maw!! Mahse kan zir ber English lah mahni tawng ani titur khawpin chuti em emin kan thiamlo leh ang lawi si. Tu Mizo ber kher hian nge English-a rilru suangtuah ngai reng reng ni. Duh pawh kan duh ngut loang Identity Crisis intanna bul ani tih hriain 'Mizo kan ni kan hmel atha' tichungin kan tang leh tung tho ang !!

Hui Ham !! Hetianga kan tawng leh kan zir ber English pawh thiamtha fumfe lo hian India Ramah an hman lar ber Hindi Tawng, thiam tak tak an awm tih chu ka phalo mahse mipui mimir lam ani ka sawizawk ni, hi kan han thiam teh lul ang ni. Kan nu leh pa ten Vairampura min thawn thlakin rualawt lo leh hnianghnar tawk turin min chawm alawm. A hmasaber a kan sawi ang khian kan inlawm khawmin inti Indian-lo leh Western em emin kan khawsa ho leh dial diala. Thenkhat hnathawhna hmute an awm hlena, thenkhat mi neinung deuh fate an sumdawnna enkawl turin an hawa, thenkhat englem niloiin kutbengin an haw ve bawka, thenkhat Vairampura sumdawng ve turin an lo kala mahse tawng thiamlo nana na chu Vai hoiin anlo Bechhawchhia. He tawng hi kan thiam a tul tak meuh ani - Silchar pamawl te nena insumdawn tawn nan leh Kolkata vela bangbo-lo tawka chakkhai rawn lam nan nen. Taxi (Bihari Raj Bhasa/Hindi tawng hmang ho khalh deuh vek anni asin, English chu khawilamah ) lak nan tal pawh a tangkai khawp mai - Anih loh vek chuan Pahari (Tlangmi) mawl deuh bum awlsam tak tura, hmanlai chhuak BA Ngawireng i ngaih ang chiah khan, anlo ngai dah ang che!!

Tun atanga kum sawma pawh he Cycle hi ala kal zel angem aw keini Mingo ngaisang em em Hnam mahse a thalo lai hlir entawn-te zingah hian. A tlip nan chuan hei hi chu a chiang bel bawlin ka hria : -
"Keini thingbul lungbul delh loa seilian te hian hmanlai mite kha kan tluklo hul hual ani. Anni kha chuan Sum lama harsatna-te leh Rualawhna-te paltlangin an Mizo-na ti dal miah loin an insiam puitlinga. Mahse keini ve lem hei aia Rahka sang deuh kan mamawhlo maw - Ram changkang zawka an tih ang chu zawngina min entawn hnua a thiam ve zel ang deuh hian kan thiam dim dem tih erawh chu hairual ani silo. Silhfen leh Thawmhnaw manto tak tak, English-a thu fumfe sawi hleitheilo, leh Mizo tawng English thumal kai nena kan inthuam chhung hi chuan a tak ram kan thlen hmel meuh loh ani hi".

9 comments:

avena said...

tawng thiam chu a pawi mawh khawp mai. Indopui-II na hun lai a english spy ho German lam in an man chhuah hleih theih loh na chhan ber pawh German tawng an thiam lutuk vang ani pakhat e an tih kha!

A_es said...

Blog lo nei thra kiau ani mau'h..

Unknown said...

@avena eng spy nge maw ilo hriat hman pek a:). Nia tawng hi chu thiam a ngai khawp mai. Hetah pawh Bengali tawng chu bo lo tawka thiam a ngai ve tlat.

@Asanga hei ka nei ve chu anih hi, Ilo leng thin dawn nia :)

amuana said...

lucas a pa, i ziak tha hle mai. Keihi Mizotawng thiamlo tawk chiah leh saptawng bo tawk chiah a inzirchho ka nia a buaithlak khawp mai hei.

Kan rual u zawk te kha chu an lo thiam ngawt mai, Pu Lalthankima'n "No human tongue can't tell" tih "Sawiin a siak love" an ti hnap te hi nalh ka ti a nia. Ka sawi awmzia tak chu saptawng tam tak hi a hranpa a mizotawng a leh ngai lovin, kan lo neihsa hman mai tur hi a awm ve thinin ka hria, hetiang ang hre tur a, hmang mil thiam tur hi chuan, a saptawng a kan bel tluk zetin a Mizotawng a kha kan thiam nal a ngai tel si thin a ni.

I thurawn sawi atang hian thangtharten inzirthar kan ngai hle mai. Homework ah kan lo nei ange keipawhin.

Kan tawng thiam nal ngei mai a kan biakpawh theih te hi chu ngainat an awlsam bik ang hian thian siam nan pawh a that avangin tawng hi a tam thei ang thiam hi a pawimawh ngawt mai. Keihi tawng thiam/man chaklo chi hi ka ni em ni aw ka ti, ka thiam theihloh dan em em ah hian

Puia said...

Ekhai pu chhangte, i thlirna hi ka lo ngaihtuah ve nauh nauh thin a ni a. Keini than (generation) hi kan laklawh lehzuala hriatna ka nei a. Tin, pafing tak tak, lehkhathiam tak tak maiin Mizo tawng a han ziak dik hleithei lo te ka hmuh hian ka ngaihsanna a nep chu thuhran, a hnam ang pawhin kan identity a derthawn phah hial thina hriatna ka nei fo thin.

Khawvelah hian hnam teneu zawngte chimrala an awmna chhan ber pathum chu. Eizawnna, Sakhuana leh Hnam zia (Cultural Identity) hi a ni tlangpui thin a.

Mizote hi: Ei leh bara kan intodelh loh a, hma kan sawn loh chuan, kan hnathawktu leh sumdawngte hi hnamdang an ni ang a, khuareiah min tam khalh thei.

Sakhuana hi a dal a, sakhaw hrang hrang kan neih fur hunah chuan Mizo hnam anga lungrual theih a ni vek tawh lo vang. A chhan chu, kan sakhua biakna leh rawn chhuahna culture kha eng emaw chen chu kan lakluh tlat avangin.

Tin, hnam zia ka tih zingah hian Tawng pawh a tel a. Kan hnam tihdan leh Tawng hi ngaihnep a nih a, zahpui a nih hun hunah hnam dang tihdan leh tawngten kan hnam zia leh tawng te a dawlh vek dawn a ni. Heng te hi tuna Finland rama hnam hnuaihnung zawka Siames hnam te, North America rama Indian atang te hian a dik hle awm e. Kan harh a hun.

Unknown said...

@amuana keimah leh keimah ka insawina niberin ka hre mai hei. Hnathawhna ten a zirlo nen ka Fapa phei hi chuan Mizo, tawng leh ziah, a thiamlo ngawtin ka ring. Helama Mizo kan inhmuhkhawm let let tawh hi chuan thalaite hian English an hmang chmachi lehnghala. Nia hmanlai Rual U te kha an thiam khawpin ka hria - Thu leh Hla - a chuan. Mizo tawng hmanga English tawng zir kan ni tih hi hriatreng a tha - Helam Vaiho pawn kan English thiam vanga Mizo Nihna hi min pek ani hauhlo mai. Chubakah Vai tawng thiam hi a pawimawh em em, Ka chhungte rawn zin ho Bazaar pui ziah mai hi ka ning thawkhat tawh hle - Keimah anga awmrei tawh vaiute pawh hi an kiltawih leh tlat thin.

Unknown said...

@Puia i thil rawn sawitak Eizawnna, Sakhuana, leh Hnam zia te hi an pawimawh khawp mai. A bik takin Hnam zia tih zinga tawng hi a lo pawimawh khawp mai. Sikkim a khian Bhutia leh Lepcha ho khi a Ram neitu diktak annia mahse a hnua rawn lut Nepali ho khuan an chiahpiah hneh tawh khawp aniang Nepali hi an hmang tam ber tawh asin. Bhutia leh Lepcha ho hian inchhungah bak an mahni tawng hi an hmang tawh lo, an zahpui tawh tlat. Hnamdang keimahni tawnga kan la tawngtir theih chhung chuan tawng tir mai tur, tawngkhat hmang nana na chu rilru pawh inthuhmunna chin a awm an tih thin kha.

amuana said...

Kan sawi zawm leh lawk kei leh ka thalai pui tam tak te hi :
Kan pianpui tawng (mizotawng hmang te tan bik a nia ka sawi) thiamloh hi tunlaina emaw kan tih tlat lai a awm kha, kha hun khan min eichhe hle in ka hria. Mizotawng thiam si lo, sap tawng lamah lah thumal thenkhat lam uluk satliah ve ringawt, in biak zawm dawn a saptawng taka sawi tur hre leh si lo, "A mizotawng chuan ka sawi thiam lo ti zing v dup, a saptawng pawh a sawi thiam leh lawi si lo, vaitawng hmusit ve tumhrang lawi si hi kan insulpel nuaih nuaih hman nasa a nih kha.

Kan khawvel thangzelah, inbiakpawhtawnna leh inhriatpawh tawnna a than nasat em avanga global village ang mai kan lo nih tak hnu hi chuan saptawng phei chu kan che lek fo a la tul dawn. Mahse, hei hi erawh chu rin dan nghet tak ka nei, kan pianpui tawng zawk pawh kan bah nuaih chuan, kan zir chawp tawng phei chu kan thiam nal ngai lo ang tih hi. Ka sawi tum a chiang thei em aw :)

Unknown said...

@amuana"Mizotawng thiam si lo, sap tawng lamah lah thumal thenkhat lam uluk satliah ve ringawt, in biak zawm dawn a saptawng taka sawi tur hre leh si lo". Hei hi a thain a dik hle mai. Vairampura kum 21 chuang ka awm ve tawha mahse a Mizo rawn awmtir zawk hian an ching fu - Nuih anti za duh khawp mai. Tawng hman hizawng a hun leh hmun hi a awm thin.

I sawitum chu ka man khawp mai. kan rilru puakchhuak hi chu Mizo tawng ani. Mahse dik felfai taka sawichhuah dawn chuan kan Mizo rilru kha English a leh thiam a ngai. Amaherawhchu a leh hun chhung hi kan ngaihtuah rual rual khan a nitur ani.