Monday, September 27, 2010

Jaswantgarh Tlawh Thu

Taimakna leh suangtuahna tlakchham avanga hun reitak chawlh hnuah hei ka rawn tharthawh leh hram e!! Hun reife ngaihtuah hnuah Jaswant Rawat-a leh Jaswantgarh tlawh thu, naupanlaia Mizo tawng ngeia chhiar tawh, tawite han tarlan zeuh hi tha in ka hre tlat a. Amaherawhchu, Sino-Indian War of 1962 a thilthleng daih tawh leh a tam zawkin inhriat tawh hnu anih avangin thlalak lampangah tuan la zawk bawk ila.

Jaswantgarh hi Bomdila atanga Tawang i rawn chuangchho ve anih phawt chuan kawngdunga awm anih avangin hmuh hmaih chi anilo a. Tin, Jang khua leh Sela Pass inkara awm anih avangin Sela Lake/Dil (14, 000 feet) ah chawl ngei ngei bawk ang che – Vanduaithlak taka lungphu thalo nei i nih chuan awmrei lutuk lo la, mi hrisel pangai tan pawh hetiang vela sangah chuan thawk a har deuh tawhin chauh mai a awlsam riau!!

Sela pan na kawngSang veivawi tawh khawp maiSela Lake/Dil

Helai hmun atanga tlanthla zelin Nuranang kawrhruam kan thlengthla leh a, ram leilung mawi lutuk tak mah ni se sipai hmunpui anih tawh miau avangin thlalak vel a remchang tawh lo fu a. Nuranang luite fim kak mai, luang ri hak hak, kam a tiauchhum bawhpawt chiai, leh tuma la khawih danglam loh, Cedar leh Fir kung tawibuk leihlawih thlir pah a tlanphei zel zawng alo danglam takmeuh e – A tak ngeia hmu ve lo te tana han ziahthiam mai chi pawh anilo! Tin, rilruah hei hi a lo langnghal bawk a, “Helai ram leilung mawi elkhen tak mai hi thisenin a lo bual ve hrep thei ani maw.Aaaaa....Mihring zet hizawng!!”?

Nuranang Kawrhruam luh tan na
Nuranang fin tu
Nuranang lui

Chutia ngawirenga mahni suangtuahna khawvel chen delh delha ka awmlai chuan Jaswantgarh kan lo thleng daih tawh hi lo niin, mel 14 lai kha niin ka hre bawk si? Zi mar uan uan chunga zunram te thiarzawh hnuah muangmarin coffee sa vervawr kan han lem leh te te phawt a; helaia sipaite siam ve mai mah ni se a tui ema hahchawlh pah-a a chhehvel thlirnan a remchang hle in ka hria. Tichuan, a tak a hmuh ve ka chak thin em em Jaswantgarh chu, taksa kham a reh deuh tawk bawk a, fangkual turin kan panphei ta a.
A luhna
Nuranang kawrhruam hawizawngin

Jaswantgarh War Memorial hi Rifleman No. 4039009, 4th Garhwal Rifle - Baba Jaswant Singh Rawat, Maha Vir Chakra (Posthumous) hriatreng na na an din ani a. A chhungah hian a lim, a sipai thuamhnaw hluite, a sana, a mutbu leh thildang dangte an la kim biai maia. Hei hi 19th Garhwal Corps sipai 6 ten nileng zankhua in hetiang hian an la vil renga – Zing thingpui dar 4:30 a pek, tukthuan zing dar 9 a pek, zanriah tlai dar 7 a pek, thawhlehni a mutbu thlaksak, a lehkhathawn dawn te zingkar a senghawi sak, a pheikhawk nawhtlet, inbual nan tuilum chhawpsak etc etc. An sawidan thuthangah chuan a mutbu hi zanlama mutna hnu niawm tak hian tuktin siamfel a ngai tihte, leh inbual niawm tak thawm bualinah a rik san san thute anni hlawm a. A hrang han ti dawn ila a thi angah an la ngai hauh siloa – Tun thlengin Honorary Captain (NCO atanga kai hi an awmthei em aw) anga hlawh thlatin lak bakah chawlh pawh sipai pangai ang thlapa pek ala ni e!!

A lim
A Khum lu lampang
A Khum mawng lampangLeave sanction memo

Sawrkar thuziakah chuan helai hmunah hian, Jang khua atanga lo tlehthla mek, China sipaite kha darkar 72 ngawt a thiante pahnih nen an lo dang a. Mahse, thu diktak chu hetiang hian ani zawk e, “Sela khua ami Monpa nula nen an inngaizawng thina, he a bialnu nen hian darkar 72 ngawt China sipaite kha an lo dangchar theia. Amaherawhchu, a bulhnaia awm Monpa thenkhatin mipahnih chauh annih thu China sipaite an hrilh tak avangin an hualbet ngam ta chauh a. Silaimu an kahruah vek hnuah Jaswant-a hi an man a, tichuan he in an sakna hmun ngeiah hian an khaihlum ta a. Tin, a bialnu erawh man aiah tiin ral lehlam kham atanga zuangthla in a famchang ve thung a”. An sawizel danah pheichuan varak (Golden Duck Species) nupa kumtin Sela Dil rawn chenchilh ziahte hi an thlarau ani e an ti bawk – Thawnthu hi inhrilhchhawn zel chuan a unhlun duh riauin ka hria!! Jaswant-a tanhmun tawp na bunker pathumte pawh hmuh theihin an la awm nghe nghe a. A inpumpekna chawimawinan MVC tangkapui mai bakah ‘Battle Honour Nuranang (1962)’ hlan ani bawka, hetianga indona hmun hmingchawi meuh a zah entirnana inhlan hi kha indona ah khan amah chauh ani.
An indo dan kalhmang
Bunker pathum zinga pakhat chu (Jang Khua a lang viai viai)

Fir thingbuk hnuaiah din vauh vauh pahin a piah hmuhphak maia thil awmte ka thlirkual vela - Bunker, a bialnu zuanthlakna Nuranang kawrh thuk laitak leh tlangpang bungvut, Jang khua, leh Nuranang kawrhruam. Hemite pahnih huaisennate, ngaihsannate, vanduaina tih nate, leh khawngaihnate rilruah a rawn awm chuai chuai a. Hringnun parmawina thlahlel rual la niin duh ni selang zawng tlanbona hun leh hmun a han tam tehreng nen!! An thiante insiamremnan leh inhnuhdawhnan hun siamsak turin an nunna pek an thlang ta zawk a, an ruang lah Nuranang kawrhruam thuk tak maiin awmdun remtilo niawm takin a han thenhrang leh ta nghal nen. An inpekna hi a thlawn nilo mahse hmangaihna a vanduai leh mihuaisen pahnihte chanchin leh sulhnu hian ka hnuk a ti ulhin takzet ani – Khawvel piah ah tuma tihbuai phak tawh lohna hmunah hlimtea an la awmdun zel ka beisei!!

A bialnu zuanthlakna kham langin