Ka Pu Pualkhawia chanchin tlemazawng (History of Fanai tih lehkhabu, ka Pu ziah, atanga lakchhawn)

Pu Pualkhawia hi a hming tha chu Thangdailova a ni a. A pa hi Pu Khuanga an mai thin a. Aizawl thlang lama an awm lain Lenchungho nen an indo va (Heng hun lai hian silai a la awm loh avangin fei hi an indona hmanrua tha ber chu a ni a). Chumi  tum chuan an dote fei lak sak a umbotu zinga pakhat a ni a. A pa pawh hi mi luhlul leh mi huai pakhat chu a ni ve reng a ni.

Vawikhat pawh Zahau ral hlauh lain buhseng zawh lam hi chuan tui a kai theih tawh avangin miten lo lamah a huho lo hi chuan an kal tawh ngai lo va. Ani Pu Khuanga erawh hi chu tuma hriat lohvin vaithang a lo riah niin, a bo ve, tiin khuain an zawng a, chutian an zawng tur meichher chhi chuah chuah chu thlam atangin a lo hmu a, meichher a chhi a, a lo va inlan a. Mipui chuan, “E khai. A ni hi mi luhlul tih takah amahin sazu a lo zu riah zu nia,” an ti a, an hawsan leh ta a. Chutianga mi huai leh hlauh nei lo a ni ve reng reng a, Pualkhawia pawh hian amah hu a chhun niin an hria a ni.

Vutan chhhak a nawr hian a pa hian a hruai chho ve zel a. Vuta lal lai hian sahuai tlak nikhua atangin Pu Pualkhawia hi a hming a lo lang tan ta a ni. Chunglai chuan sakei huai hi mite hlauh ber a ni a. Tumah mahnia feh leh riak ngam an awm lo va. Chungah pawh chuan an lawm hmasir leh hawng hnuhnung te chu a sehin an kim ta lo tih hi a ni fo mai a. Silaite inchhawpin awm mah se mi an ralti em em reng a ni. Heng hun miin an hlauh em em lai hian a ni hi a hnuhnung leh a vau sir atangin nunauten an thlamuanpui ber a ni tan a.

Chutianga sakei huai a tlak thin avangin sakei huai tihhlum tumin lal leh upaho hian an buaipui fo thin a. Heng an hual thinte hian, ama sawi danin mite chuan min tihchhan tak mai hian ka kiang an lo thlen hian, “Vawiin chu a tlan tlan aw le, “ ti te hian hual an rawn hrut ve a. Mahse huai chhunga keipui hliam dar tlang nawh ang rut ruta a han hram hi chuan an lo tlanchhe leh thin a.

Vawikhat an hual leh chuan thingnawi fawm hp an hnawhchhuahtir a. Mahse vawi thum lai a rawn bawh darh a upa hoin, “Vawiin kan sahual hi naupang hnawhchhuah mi a ni love, tlangval ho lut rawh u,” an ti a. Tumah lut ngam an awm lo va, a silai a dah a, Pu Pualkhawia chu kawlhnam nen a lut a (Hual chhungah hian silai luhpui phal a ni lo va). Fimkhur atka lutin a hawi vel zel a, thingluang lian pui mai phenah hian a lo awm a, a thawm a hriat chuan a lo zuang chho va, chem chuan a lo sat a, vawi thum rawl nen a rawn zuang chho va, a hrei batah Pualkhawia chuan a lo sat zel . A lua a sah chuan a thi thuai ang tih chu a hria a, mahse a luv un chu sahmimah a duh vangin a luah chuan a sat lova. Mahse a vanneih a siamin a cheran thei ta lova.

Chutia huk nen an inbeih lai chuan upaho chuan, “In thian chu va pui ta che u,” an ti a. Mahse tumah chu an local chuang lo va, a huk a reh chuan, “A seh hlum ta a nih chu,” te an ti a. Mahse, “Lokal rawh u, a thi ta e, “ tiin Pualkhawia chu a lo au va, “Tak tak maw, min tihder a ni lo maw?” an rawn ti a. “Engahnge dawtte chu ka han sawi ang, local mai rawh u,” a ti a, an local chuan a lu chu a lo tan a, a lo thutchilh a, a mei chu kawlhnam pai atan an rawn inchuh ta laih laih mai a.

Chumi zan a lengchhuak chu a kal tumna apiang ah, “Vawiin Pualkhawia huaizia chu tuma luhchhuah ngam lovah amah chauhin a lutin a kawlhnamin a sathlum thak mai a, upa ten va chhan rawh u han tih pawhin lut ngam reng reng zu awm lo va, “ tih thu an lo sawi zel a, chuvang chuan leng lovin zawlbukah a hawng a, a mu ta mai a.

Tin, vawikhat chu hmar khawchhuakah sawn sairam an chhuak a, sai chal deuh mai hi a hliam a, saikhum tiauvah a lut ta tlat mai a, helai rama lut hi chu tun hma chuan an um lut ngam ngai lo va, a ram a zawl zau va, mihring tan phen tur a awm si loh avangin. Mahse a sa hliam kha a ngho a tha si a, a ui em mai a. Thiante tel lovin a um lut a, vawi thum lai chu a va kap leh a. Mahse a rawn bei let ve nasa si a, silai mu a nei tawh lo nen, a thian ten an rawn umpui ngam bawk tawh si lo va, kaphlum lo chuan a kir ve leh ta a. Chu lo pawh chu an sai ram chhuahna hmunah, “Vawiin chu mahni duh duhnaha I kal phawt mai the ang u,” an ti hlawm a. Ani chu saitluang lian tak hi a va zawh a, tahchuan keipui lian tan a va hmu a, a han hmuh chuan a lo bawk per duai mai a, a lu chu lawk bur mai leh mei phut nghauh nghauh hian a va hmu a, silai kau chung zel chuan a hnungtawlh a, bukah a zu kal a. Thian pakhat chu a lo chhuak ve hman lo va, “Kan thiante chu an hla tawh angem han au kir leh the khai,” a ti a, an ko hlawm a, Anni chuan, “Engtiziange ni ta, “ an ti a. Ani chuan, “Vawiin ka sapui hmuh dan a tha lo ve,, vak chhuak lovin I sawm mai the ang u,” a ti a, tumah an vak chhuak ta lova.

Tlaiah chuan an buk kiang luiah chuan zing chawhmeh tur aite an han dap hlawm a, a chhakta ber kha keipui chuan a rawn bawh ta thut mai a, a thiante chuan, “Khi , khi, khi,” an ti a. “Enge ni ta le?” a ti a, a thianpa chu sakei chuan a lo seh reng hi a lo ni a. Bukah silai lain thiante an tlan lai chuan a ni chuan a lo um phei a, a luah a a hmuam a, a kapka lakah a dah a, a meiin a zial kang a, a kal tha thei bik lo va. Lunga han chhut a tum meuh chuan chhut a ngam bik lo va, a kal zel a, phaiphukah a zuang lut a, lung chuan a deng zui ta a, a thiante silai la chu an lo thleng ta a. “Khawinge ka silai in lo keng em?” a ti a, mahse a thiante chuan, ‘Keng lo,” an ti a. A zuan luhna chu a hrilh a, a silai la chuan buk lamah a tlan ve ta thung a.

Mahse a kal chhung chuan a thiante chuan a zuan luhna a kawhhmuh kha an lo la hre thei lo va, a zu thlen chuan sapui zuan luhnaah khan a silai a kap phei a, a zuang lut ve nghal a, an thianpa banpuam chu a zu rap nawk mai a, a lo la che talh talh a, “Lung aka vawm khan a lo thlah a ni ang chu, “ a ti a ni. Khua a thim chu a ni ta mai si a, “Hei heta hi ka thianpa chu a lo dah a,” tiin a ruang chu an han la a. Khua a thim chu a ni ta mai si a, a thiante chuan zawnna hrui zawng chuan an zawng hmu leh ta lo va, hrui zawng chuan han kal phei leh a. Tleirawl pakhat hian a zui a, hrui chu a lo inphan tuak mai si a. Tichuan, bukah chuan an zawn chho ta a. Thing lah chu an lo la fawm tam si lo va, zanlaiah chuan an tuah zo ta mai a.

Thingfawm chu an lo ngai leh ta tlat mai a, sakei lah chuan a vel reng mai si a, thingfawm tur chuan an han chhuak leh ta a, tleirawl pakhat bawk chuan a zui chhuah leh a, mahse an tuah zo leh ta mai si a. An thian pakhat chuan, “Khua pawh a var dawn taw hang chemfawng hi I tuah mai ang u, “ a ti a. Chu em chu tiin thing chu an han fawm leh a, tleirawl pakhat bawk chuan a zui leh thin a. Chumi an tuah zawh chuan khua pawh a lo var tan ta a. Sapui pawh chuan thawm a nei ta lo va. Tun hnua a sawi thinnaah chuan, “Khami tuma tleirawl kha a huai nge ni ang a, a dawi zawk aw? Mi dang reng rengin min zui ngai si lo va,” tiin a sawi thin.

Vawikhat Doruma pa, Thatchuailova, hova an ramchhuah chuan Pu Thatchuailova chuan nghalrual sum 4 lek te hi a kap a. An buk chu chhawl hian an insawh hual phui tlat a, an sa chum a so tih chuan sapuiin an buk chu a rawn hel tan ta a. Chaw awh chu ei that theih a ni lo va, an buk lah chu a kelchal pal nawk puar zut zut thin a. Pu Pualkhawia thinrim chuan, “Hetia chaw ei tha thei lo, mu tha thei lova awm reng mai chu ka kap dawn e, ” a ti ta a.  Mahse upaho chuan, “Sapui hliam lo chu zah a ngai ang, “ an ti tlat a, kah an awih ta lo va, a thawm a reh chuan khua a var a ni ta mai a. Upaho chuan, “E khai!! I hawng mai ang u, kan tluang lo vang e, hei hi kan chantawk tura Pathian ruat ani ang,” tiin an haw ta nghal a.

Chumiah chuan Pu Pualkhawia chu a hnuhnung ber a, lungte a rap hruai a, a’n tlu khat a, a thiante chuan a lam hawi chuan silai an rawn lek dial a, sapuiin a bei emaw an ti a. “Ekhai, thiante chuan min tlansan dawn loh hi, ” a ti a ni. Pu Pualkhawia hi a huai em avangin a pain hmar lam sapui beih thinna ramaha chuan awmpui mi niin a hre lo va, Fanai ramah a pempui ta a. 

Heti takah huai ni mah sela, sa chu a kap lo va, mahse a kah lohna chhan ni awma a sawi danin: “A mangah sa khal hmang la, in chunga i rawh dawn nia” an ti a. In chungah rawh tura an tih chuan Pualkhawia chuan, “A kang ang,” a ti a. Mahse, lasi ho chuan, “Kang lo vang, kan veng dawn alawm” an ti a. “Vawk ka hmu lo vang a,” a ti leh zel a. Lasiho chuan, “Veng leh lamah va kal la, i duh phawt chuan i tan kan ruat a ni, an hnial lo vang,” an ti a. A dik leh dik loh fiah nan veng leh lamah chuan vawk chu a va zawng ta a, a va hmu ta ngei mai a, manga an hrilh ang chuan, “Nanga tan chuan he vawk hi a lasi siam tha ber a ni a, i duh leh duh lo a ni mai ang chu, midang tan chuan kan lo phal tawh lo a ni a,” an lo ti a.

 A manga sawi aga vawk a va hmuh leh zel si avang chuan a chhungte hnenah a sawi ta a, mahse a nuhrawn Dartinkualia chuan, “Nanga mang tehlul chu a dik lo vang, in i tikang nghe nghe ang,” a ti a, a phal ta lo va.

A zan leh a mangah chuan zawl zau pui mai ah hian sa an lo ding tlim hmur mai a, “Kan thu zawm la chuan heng sa zawng zawng hi i ta tur a ni a le, mahse i zawm loh avangin heng hi pakhat mah i ta tur a awm lo va,” an tih zawh veleh chuan an bo ta duak a. "Mahse Sarah i thi lo vang,” an ti a, a thil hmuh hi zel ang deuh a ni.

Hetiang avang hian huaisen teh mahse sa lam chu a kap lo a ni. Hetiangin a pain sahuai lamah thih hlauhpuiin Fanai ramah pem pui mahsela, a aia hlauhawm zawh Zahau dona ramah a va awm leh ta tho va, heng an indonaah hian a huaisen zia chu a hriat theih a ni.

[Chhunzawm leh zel tur.....]