Monday, September 27, 2010

Jaswantgarh Tlawh Thu

Taimakna leh suangtuahna tlakchham avanga hun reitak chawlh hnuah hei ka rawn tharthawh leh hram e!! Hun reife ngaihtuah hnuah Jaswant Rawat-a leh Jaswantgarh tlawh thu, naupanlaia Mizo tawng ngeia chhiar tawh, tawite han tarlan zeuh hi tha in ka hre tlat a. Amaherawhchu, Sino-Indian War of 1962 a thilthleng daih tawh leh a tam zawkin inhriat tawh hnu anih avangin thlalak lampangah tuan la zawk bawk ila.

Jaswantgarh hi Bomdila atanga Tawang i rawn chuangchho ve anih phawt chuan kawngdunga awm anih avangin hmuh hmaih chi anilo a. Tin, Jang khua leh Sela Pass inkara awm anih avangin Sela Lake/Dil (14, 000 feet) ah chawl ngei ngei bawk ang che – Vanduaithlak taka lungphu thalo nei i nih chuan awmrei lutuk lo la, mi hrisel pangai tan pawh hetiang vela sangah chuan thawk a har deuh tawhin chauh mai a awlsam riau!!

Sela pan na kawngSang veivawi tawh khawp maiSela Lake/Dil

Helai hmun atanga tlanthla zelin Nuranang kawrhruam kan thlengthla leh a, ram leilung mawi lutuk tak mah ni se sipai hmunpui anih tawh miau avangin thlalak vel a remchang tawh lo fu a. Nuranang luite fim kak mai, luang ri hak hak, kam a tiauchhum bawhpawt chiai, leh tuma la khawih danglam loh, Cedar leh Fir kung tawibuk leihlawih thlir pah a tlanphei zel zawng alo danglam takmeuh e – A tak ngeia hmu ve lo te tana han ziahthiam mai chi pawh anilo! Tin, rilruah hei hi a lo langnghal bawk a, “Helai ram leilung mawi elkhen tak mai hi thisenin a lo bual ve hrep thei ani maw.Aaaaa....Mihring zet hizawng!!”?

Nuranang Kawrhruam luh tan na
Nuranang fin tu
Nuranang lui

Chutia ngawirenga mahni suangtuahna khawvel chen delh delha ka awmlai chuan Jaswantgarh kan lo thleng daih tawh hi lo niin, mel 14 lai kha niin ka hre bawk si? Zi mar uan uan chunga zunram te thiarzawh hnuah muangmarin coffee sa vervawr kan han lem leh te te phawt a; helaia sipaite siam ve mai mah ni se a tui ema hahchawlh pah-a a chhehvel thlirnan a remchang hle in ka hria. Tichuan, a tak a hmuh ve ka chak thin em em Jaswantgarh chu, taksa kham a reh deuh tawk bawk a, fangkual turin kan panphei ta a.
A luhna
Nuranang kawrhruam hawizawngin

Jaswantgarh War Memorial hi Rifleman No. 4039009, 4th Garhwal Rifle - Baba Jaswant Singh Rawat, Maha Vir Chakra (Posthumous) hriatreng na na an din ani a. A chhungah hian a lim, a sipai thuamhnaw hluite, a sana, a mutbu leh thildang dangte an la kim biai maia. Hei hi 19th Garhwal Corps sipai 6 ten nileng zankhua in hetiang hian an la vil renga – Zing thingpui dar 4:30 a pek, tukthuan zing dar 9 a pek, zanriah tlai dar 7 a pek, thawhlehni a mutbu thlaksak, a lehkhathawn dawn te zingkar a senghawi sak, a pheikhawk nawhtlet, inbual nan tuilum chhawpsak etc etc. An sawidan thuthangah chuan a mutbu hi zanlama mutna hnu niawm tak hian tuktin siamfel a ngai tihte, leh inbual niawm tak thawm bualinah a rik san san thute anni hlawm a. A hrang han ti dawn ila a thi angah an la ngai hauh siloa – Tun thlengin Honorary Captain (NCO atanga kai hi an awmthei em aw) anga hlawh thlatin lak bakah chawlh pawh sipai pangai ang thlapa pek ala ni e!!

A lim
A Khum lu lampang
A Khum mawng lampangLeave sanction memo

Sawrkar thuziakah chuan helai hmunah hian, Jang khua atanga lo tlehthla mek, China sipaite kha darkar 72 ngawt a thiante pahnih nen an lo dang a. Mahse, thu diktak chu hetiang hian ani zawk e, “Sela khua ami Monpa nula nen an inngaizawng thina, he a bialnu nen hian darkar 72 ngawt China sipaite kha an lo dangchar theia. Amaherawhchu, a bulhnaia awm Monpa thenkhatin mipahnih chauh annih thu China sipaite an hrilh tak avangin an hualbet ngam ta chauh a. Silaimu an kahruah vek hnuah Jaswant-a hi an man a, tichuan he in an sakna hmun ngeiah hian an khaihlum ta a. Tin, a bialnu erawh man aiah tiin ral lehlam kham atanga zuangthla in a famchang ve thung a”. An sawizel danah pheichuan varak (Golden Duck Species) nupa kumtin Sela Dil rawn chenchilh ziahte hi an thlarau ani e an ti bawk – Thawnthu hi inhrilhchhawn zel chuan a unhlun duh riauin ka hria!! Jaswant-a tanhmun tawp na bunker pathumte pawh hmuh theihin an la awm nghe nghe a. A inpumpekna chawimawinan MVC tangkapui mai bakah ‘Battle Honour Nuranang (1962)’ hlan ani bawka, hetianga indona hmun hmingchawi meuh a zah entirnana inhlan hi kha indona ah khan amah chauh ani.
An indo dan kalhmang
Bunker pathum zinga pakhat chu (Jang Khua a lang viai viai)

Fir thingbuk hnuaiah din vauh vauh pahin a piah hmuhphak maia thil awmte ka thlirkual vela - Bunker, a bialnu zuanthlakna Nuranang kawrh thuk laitak leh tlangpang bungvut, Jang khua, leh Nuranang kawrhruam. Hemite pahnih huaisennate, ngaihsannate, vanduaina tih nate, leh khawngaihnate rilruah a rawn awm chuai chuai a. Hringnun parmawina thlahlel rual la niin duh ni selang zawng tlanbona hun leh hmun a han tam tehreng nen!! An thiante insiamremnan leh inhnuhdawhnan hun siamsak turin an nunna pek an thlang ta zawk a, an ruang lah Nuranang kawrhruam thuk tak maiin awmdun remtilo niawm takin a han thenhrang leh ta nghal nen. An inpekna hi a thlawn nilo mahse hmangaihna a vanduai leh mihuaisen pahnihte chanchin leh sulhnu hian ka hnuk a ti ulhin takzet ani – Khawvel piah ah tuma tihbuai phak tawh lohna hmunah hlimtea an la awmdun zel ka beisei!!

A bialnu zuanthlakna kham langin

19 comments:

t said...

comment hmasa ber ang :)
rilru a khawih ve hle mai mahse " An sawidan thuthangah chuan a mutbu hi zanlama mutna hnu niawm tak hian tuktin siamfel a ngai tihte, leh inbual niawm tak thawm bualinah a rik san san thu..etc. " he tiang lam hi ka awih ve thei ngai lo tlat mai. Ka mit leh beng ngei a ka hriat a ka hmuh loh chuan ka awih lo tawps.

Anonymous said...

Ahmuhnawmin a van ngaihnawm em! Ziaktuin a ziak lungrun thiam bawk a. Puithuna avanga thil dang an sawi belhna khi chu engpawhlonise; mi huaisen tak chu ani phawt mai. A bialnu pawh chu angaihsanawm hle mai. Bialpa te a zui zawh hmel khawp mai.

avena said...

A sei em mai..Bihar ka thlen hun ah tih tur awm tawh loh hunawl hnawhkhah nan ka la chhiar ange ...
a hmun chu a nawm hmel in kal ve a chakawm hle mai!

Unknown said...

@t: Vungkudung keipawn ka awih chiah loh avanga, "Thawnthu hi inhrilhchhawn zel chuan a unhlun duh riauin ka hria!!" ti a ka ziah reng khi.

sekibuhchhuak: Hotupa, a hmuna ka awmlaia ka rilrua thil rawn lang te kha fawmkhawmin ka ziak ve mai ani e, ziah lungrun pawh ka tum em em lo :) Ka ngaisang dun khawp mai.

avena: A sei vak emia, LK a min hnial bak hi engmah peih i nei tawh lo ber chu anih hi..ha ha ha ha.... In Nu nen hawnimun han hmang teh u, Bihar chu tluang takin i zuk chhuk dawn nia :)

virgochhas said...

enge maw chutia minung treat a an treat kher le mawle...an dek den e mai a... :(

NoHiddenDepths said...

Tragic 'sweet' love story with an adventure and lots of conflicts. :(

Dawldanga said...

Kan Chhangte-fanghma-vel-pan-pa chu thuziah lam pawh i lo ti thei phian mai. A ngaihnawm e

Unknown said...

virgochhas: Den vak emia, Indo leh hunah amah ang vek ni vek turin an duh ani mai alawm :)

NoHiddenDepths: A Bollywood filmi i ti deuh emia..ha ha ha...

Dawldanga: I rawn leng dawldanga, i ti lawmawm e. Nang alawm tawngkam te chu varak tuithiam le.

dula said...

milem chhe fahrah ve te te leh, a thu inziak hi a inlaichinna ava chiang chiah lo ve maw le

chepahakhata said...

Thlalaka a lan danah chuan a nawm hmel hle mai. Monpa ho zingah chuan Dula sak-face ang deuh deuh an tam ngawt lo maw?

Unknown said...

dula: I hmel ang maiin a ho eloa...lolzzzz...

chepahakhata: A ram leilung mawina thlalak a tihlan tum mai chi anilo, mawi tak ani ringawt.

Shree dula sakface te chu khawilaiah pawh an tam alawm..ha ha ha ha....

Noddy said...

Thlalak i nei tha hle mai. Tin a ngaihnawm tel bawk. Blog hi ka vawi khat rawn len luhna a ni a. A tha hle mai.

Unknown said...

Noddy: I rawn petek lut ve teh khiah a, i rawn lenglut zel dawn nia. Ngaihnawm i tih chuan a lawmawm hle mai :)

Almostunreal said...

kal ve a va chak om ve

Anonymous said...

A va han mawi hlawm tehlul em ve aw..! A bikin Nuranang fintu khi a lunglenthlak khawp mai. Mit a titlai tak zet.

amuana said...

A bengvarthlak hle mai. Zawh belh chakawm tak a awm nual mai a..Leave sanction memo a lo lang ang khian Mr Yogender Yadav khi mihring awm tak tak a ni em? Nise khimi lai vel khian nupui a nei reng em? Kan hero chhungkhat hnaivai hi em ni? A mutbu etc vel an buaipuina senso ah a hlawh khi a kal leh mai em ni? Eng pawh chu nise, ram tan a thawkhlawk bik hle mai.. a thiannu pawh khi a special hle mai bawk.

amuana said...

Name url ang hian ka comment a, a lutlo aniang kan ti tha leh mai ange.

I tan chhan a harsa mai thei a, a harsalo mai thei a, rilru a lo awm ve tlat, i post chhan nen phei chuan a in relate lo mai thei na in.

Baba Jaswant Singh Rawat a Leave sanction memo a lo lang ang hian Mr Yogender Yadav hi mihring awm tak tak a ni em? Nise, hetih lai hun velah hian nupui a nei tak tak em ni? Baba Jaswant Singh Rawat leh Yogender Yadav hi inchhungkhat an ni em?

A hminga hlawh la awm hi a chhung leh khatten an hui nge, tuk tin a a bungrua ilo buaipui ngai leh a pheikhawk nawttletna ilo fahran leh a lim vel enkawl zui nan an hmang zawk? India sorkar in hetia a tih hi ram tana lo thawktute chawimawina piahlamah midangte rilru a tuh tumna ani bawk angem?

A thiannu pawh hi tlukloh rim a nam hle mai. Kan rawngbawltute nupui te ho hi hetiang ang thah hi nita se Krista ram hi a van zau chak dawn tehlul em.

alexxfender said...

khaw lum deuh ah en leh thrin ila a thra ang...

RAJAN ROBERT said...

Here rest the real hero of indo-china war 1962.dear Jaswnt I slute you!!